A
calidade do aire que respiramos en espazos interiores é esencial
para evitar posibles efectos adversos para a saúde das persoas de
distinta gravedade, tanto a corto como o longo prazo. A inhalación
de contaminantes químicos, como dióxido de carbono (CO2),
compostos orgánicos volátiles (COV), e materia particulada; axentes biolóxicos; estar expostos a
temperaturas e humedade relativa inadecuadas son algúns dos
parámetros que é necesario controlar.
Os
contaminantes químicos do aire interior poden presentarse como
gases e vapores (inorgánicos e orgánicos) e partículas. A súa
presencia no ambiente interior é o resultado da entrada ao edificio
dende o ambiente exterior ou a súa xeración dentro do edificio.
A
procedencia máis habitual destes contaminantes son os produtos
derivados da combustión, os materiais de construción e decoración,
os produtosempregados en actividades cotiáns, como a limpeza e os
equipos e instalacións do edificio.
Unha
característica importante dos contaminantes do aire interior é que
as súas concentracións varían tanto espacial como temporalmente en
maior medida que no exterior. Esto debese á gran variedade de
fontes, o funcionamento intermitente dalgunhas fontes e aos diversos
sumidoiros presentes. As variacións espaciais dentro dunha
habitación tenden a ser menos pronunciadas que as variacións
temporais.
Os
contaminantes químicos máis habituais pódense clasificar sete
grupos:
1. Produtos xerados polos ocupantes: CO2
Os
contaminantes xerados polas persoas que ocupan o ambiente interior
son denominados
bioefluentes. A
presenza de niveis altos dos bioinfluentes está relacionada co nivel
de ocupación e coa escasa capacidade do sistema de renovación do
aire.
2.
Produtos derivados da combustión (CO2,
CO, NO2, SO2)
Tratase
de contaminantes gaseosos orixinados en procesos de combustión,
podendo estar presentes no aire interior debido a fontes internas
(consumo de combustibles en aparatos que queiman gasóleo, queroseno
ou gas, motores de combustión, etc.) ou poden proceder do exterior.
3.
Compostos orgánicos volátiles (COV)
Compostos
pertencentes a diferentes familias químicas que teñen en común a
súa base química de carbono e a súa capacidade para volatilizarse
a temperatura ambiente de forma más o menos rápida.
No
ambiente interior son liberados polos materiais de construción e
decoración (pinturas, barnices, colas, madeira prensada, etc.), así
como por produtos de limpeza, ambientadores, biocidas, equipamento de
oficina (impresoras, fotocopiadoras, etc.) e material de oficina
(pegamentos, rotuladores, etc.). A súa concentración en interiores
soe ser superior á do aire exterior e é máis elevada en edificios
recén construidos ou remodelados, e diminuirá co paso do tempo.
Na
actualidade, en España, existen dous reais decretos que controlan as
emisións de COV: Real
Decreto 117/2003, do 31 de xaneiro, sobre limitacións de
emisións dos compostos orgánicos volátiles debidas o uso de
disolventes en determinadas actividades e, por outra parte, o Real
Decreto 227/2006, do 24 de febreiro, polo que se complementa
o réxime xurídico sobre a limitación das emisións de compostos
orgánicos volátiles en determinadas pinturas e barnices e en
productos de renovación do acabado de vehículos.
4.
Partículas e fibras en suspensión
A
materia particulada presente na atmosfera, varia amplamente na súa
composición química e física en función da fonte emisora e do
tamaño de partícula emitida. O material particulado presente na
atmosfera clasificase en fraccións que teñen que ver co tamaño de
cada unha das partículas que o constituen. Podense facer dous
grupos:
4.
1.
Partículas. Tratase
dunha mestura de contaminantes dispersos no aire en forma de aerosois
líquidos ou sólidos. Algunhas das partículas, como o po, a
sucidade, o feluxe, o fume, son suficientemente grandes e escuras
como para velas a simple vista. Outras, partículas en suspensión
(PM), compoñense dunha mestura complexa de aerosois e sólidos
microscópicos de distinto orixe e composición.
As
PM divídense en distintos grupos en función do seu tamaño:
Partículas
grosas “PM10”:
aquelas que teñen un diámetro igual ou inferior a 10 µm.
Partículas
finas “PM2,5”:
aquelas que teñen un diámetro igual o inferior a 2,5 µm.
Partículas
ultrafinas “PM0,1”:
aquelas que teñen un diámetro igual o inferior a 0,1 µm.
4.2.
Fibras. Trátase
das partículas alongadas cuxa lonxitude é varias veces superior o
seu diámetro. As fibras non respirables son as fibras máis grosas
que non se manteñen moito tempo en suspensión no aire e que, aínda
que chegaran a ser inhaladas, quedarían retidas e serán eliminadas
nas partes anteriores do sistema respiratorio.
5.
Radón
O
radón é un gas radioactivo de orixe natural, incoloro, inodoro e
insípido, que emana de rocas e chans e pasa o aire, onde se
desintegra e emite outras partículas radioactivas. O aire libre o
radón dilúese rapidamente ata alcanzar concentracións moi baixas,
pero en espazos pechados tende a concentrarse, sobre todo en lugares
pouco ventilados e pisos baixos, sotos ou minas.
6. Ozono (O3)
O
ozono é un contaminante secundario que se forma a partir dunha
complexa serie dereaccións
químicas dos contaminantes primarios precursores, principalmente
óxidos de nitróxeno e compostos orgánicos volátiles (tanto
antrópicos como bioxénicos procedentes da vexetación), en
presencia de osíxeno atmosférico e radiación solar.
O
ozono ten un efecto positivo na estratosfera, onde se atopa formando
a denominada capa de ozono, xa que protexe da radiación
ultravioleta. Sen embargo, na troposfera (a capa da atmosfera en
contacto coa terra) convértese nun contaminante que actúa como un
potente e agresivo axente oxidante.
7. Fume do tabaco
O
fume do tabaco ambiental (FTA) defínese como o material presente no
interior procedente do fumo do tabaco, principalmente dos
cigarrillos, inda que tamén contribuen o fume de pipa e puros. O FTA
é un aerosol composto que emana principalmente do cono de combustión
dun produto do tabaco entre aspiracións, denominado fume de fluxo
lateral (FL) e en menor medida do fume de fluxo central (HC), aquel
que exhala o fumador.
8. Olores
O
olor definese como a sensación resultante da recepción dun estímulo
polo sistema sensorial olfativo, tratándose en algunhas ocasións
dunha cuestión subxetiva, xa que inda que se deba ás sustancias químicas disoltas no aire, varios factores psicolóxicos poden
desempeñar certo papel na percepción dos mesmos.